سال فیل نام سالی در تاریخ اسلام می باشد که حدودا معادل سال ۵۷۰ بعد از میلاد است. بر اساس روایت اسلامی، محمد در این سال متولد شده است. این نام از رویدادی که در آن سال در مکه رخ داده، گرفته شده است. به گفته مورخان اولیه اسلام مانند ابن اسحاق، ابرهه حاکم مسیحی یمن، که تحت پادشاهی آکسوم از اتیوپی بود، برای ادای احترام به پادشاه آکسومیت، نگوس (شاه شاهان)، کلیسای بزرگی در صنعا به نام قلیس ساخته بوده است. این کلیسا شهرت بسیاری پیدا کرد و حتی توجه امپراتوری بیزانس را نیز به خود جلب کرد.
تلاش ابرهه بر این بود که مردم عرب را برای زیارت از کعبه به قلیس بکشاند ومردی به نام محمد بن خزاعی را به عنوان حاکم مکه و تیهاما منصوب کرد تا این یک پیام را به اعراب برساند که قلیس بسیار بهتر و خالص تر از خانه های دیگر برای عبادت بوده، و همچین به دلیل نداشتم بت نجس نیست. هنگامی که محمد بن خزاعی به سرزمین کنانه رفت، مردم صحرا نشین که می دانستند او برای چه به آنجا آمده بود، مردی از قبیله هدیل به نام عروه بن حیاد … (Urwa bin Hayyad al-Milasi) را برای کشتن وی گماشتند.
برادر وی، قیس که همراه او بود، به سوی ابرهه گریخت و به او اطلاع داد که چه اتفاقی افتاده است؛ این خبر خشم ابرهه را برانگیخت و او سوگند یاد کرد که به قبیله کنانه حمله کند و آن معبد را از بین ببرد. ابن اسحاق در ادامه می نویسد که یکی از مردان قبیله قریش که از این تصمیم ابرهه خشمگین شده بود، به صنعا رفت و شبانه داخل کلیسا رفته و آن را نجس کرد؛ تصور بر این است که وی در کلیسا مدفوع کرده است. ابرهه با یک ارتش بزرگ، که شامل یک یا چند فیل جنگی بود، به قصد تخریب کعبه راهی شد. وقتی خبر پیش روی ارتش ابرهه به قبایل عرب قریش رسید، بنی کنعان، بنی خزاعه و بنی هدیل برای دفاع از کعبه با یکدیگر متحد شدند.
ابرهه مردی از حمیر را به سوی قبایل فرستاد و به آنها توصیه کرد که ابرهه فقط می خواهد کعبه را تخریب کند و اگر آنها مقاومت کنند آنها را نیز از بین خواهد برد. عبد المطلب به ساکنین مکه گفت که به تپه ها پناه ببرند، و خودش با برخی از اعضای رهبری قریش نزدیک کعبه ماندند. ابرهه از عبدالمطلب خواست که به دیدارش برود و در این مورد با هم صحبت کنند. هنگامی که عبدالمطلب داشت جلسه را ترک می کرد گفت: “صاحب این خانه مدافع آن است، و من مطمئن هستم که او آن را از حمله دشمنان نجات خواهد داد و بندگان خانه اش را ننگین نمی کند.” از این رو ابرهه به مکه حمله کرد؛ گفته شده است که فیل جلودار که نام آن محمود بوده است، اطراف مکه متوقف شده و از ورود خودداری می کرده است.
استدلال بر این است که یک بیماری واگیر مانند آبله توانسته باعث شکست حمله به مکه باشد. داستانی که در قرآن به آن ارجاع شده تا حدودی مختصر است. بر اساس سوره فیل، روز بعد [همزمان که ابرهه آماده ورود به شهر می شده است]، ابر تاریکی از پرندگان کوچک که از سوی خدا فرستاده شده بودند، ظاهر گشت. پرندگان با سنگ های کوچکی که با منقار خود حمل می کردند به نیروهای اتیوپی حمله ور شدند و آنها را مانند “نی (برگ) جویده شده” در هم شکستند.
کاروانهای شتر که گفته شده است اولین بار جد محمد از آنها استفاده کرده است، بخش عمده ای از اقتصاد پرتکاپوی مکه را تشکیل می دادند. بازرگانان مکه با قبایل عشایری محلی که محصولاتی از قبیل چرم، دام و فلزات استخراج شده از کوه های محلی را به مکه می آوردند معامله می کردند و کالاها را در کاروان ها بارگزاری کرده و به شهرهایی ماند سوریه و عراق می فرستادند. همچنین گزارش های تاریخی نشان می دهند که کالاهای قاره های دیگر نیز از طریق مکه جابه جا می شده اند.
کالاهایی همچون ادویه جات، چرم، دارو، پارچه و نیز بردگان از آفریقا و شرق دور از طریق مسیر منتهی به سوریه جابه جا می شدند؛ در مقابل مکه، پول، سلاح، غلات و شراب دریافت می کرد که آنها نیز به نوبه خود در سراسر عربستان توزیع می شدند. ساکنین مکه هم با حکومت بیزانس و هم با بادیه نیشینان پیمان بسته بودند و که در عوض برقراری امنیت معابر برای کاروان ها، به آنها آب و مرتع بدهند. مکه به مرکز معاهده قبایل، از جمله قبایلی مانند بنی تمیم تبدیل شده بود. دیگر قدرت های منطقه ای مانند حبشیان، غسانیان و لخمیان که رو به زوال بودند از تجارت مکه که نیروی الزام آور اولیه در عربستان در اواخر قرن ۶ بود خارج شدند. برای کسب اطلاعات بیشتر با fishehaj.org همراه باشید.
